Historia

ZWIĄZEK STRZELECKI (STRZELEC) – organizacja społeczno-wychowawcza powstała w 1910 roku we Lwowie i ponownie w 1991 po połączeniu 5 działających w Polsce organizacji tzw. ruchu strzeleckiego. Związek Strzelecki powstał we Lwowie w 1910 roku z inicjatywy nielegalnego Związku Walki Czynnej, jako organizacja paramilitarna, w Krakowie pod nazwą Towarzystwo "Strzelec". Działał jednak legalnie na podstawie statutu zatwierdzonego przez władze austriackie. Kierowała nim Komenda Główna Związków Strzeleckich z siedzibą we Lwowie, z komendantem Józefem Piłsudskim i szefem sztabu Kazimierzem Sosnkowskim.

Komendzie Głównej podlegały Komendy Okręgowe: w Krakowie (Galicja Zachodnia), Rzeszowie (Galicja środkowa) i Lwowie (Galicja Wschodnia) oraz Komenda Królestwa Polskiego i Komenda Zagraniczna. Organizacje strzeleckie działające w zaborze pruskim i Królestwie Polskim pozostawały w konspiracji. W Galicji Związek Strzelecki organizował szkoły podoficerskie i oficerskie, mógł korzystać ze strzelnic wojskowych, odbywać ćwiczenia oraz kupować broń i amunicję. Jego członkami byli przedstawiciele wszystkich warstw społecznych, kierunków i partii politycznych (z wyjątkiem   Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy).

Uczestnicy uroczystości otwarcia świetlicy Związku Strzeleckiego 1930 r.

Szczególną rolę w rozbudowie organizacji odegrali studenci Uniwersytetu Jagiellońskiego. W maju 1913 zlikwidowano Komendę Główną, jej funkcję przejął Wydział Wojskowy Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, której komendantem wojskowym został Józef Piłsudski. W chwili wybuchu I wojny światowej Związek Strzelecki liczył 8000 członków zrzeszonych w 200 kołach strzeleckich. Członkowie Związku Strzeleckiego i Polskich Drużyn Strzeleckich stanowili podstawę Legionów Polskich, walczących u boku Cesarstwa Austro-Węgierskiego, oraz konspiracyjne Polskiej Organizacji Wojskowej. Główni działacze: Józef Piłsudski, Kazimierz Sosnkowski, Edward Rydz-Śmigły, Władysław Sikorski, Marian Kukiel, Walery Sławek, Julian Stachiewicz, Aleksander Prystor, Kordian Józef Zamorski, Włodzimierz Tetmajer. Organy prasowe: Strzelec, Bellona Polska i Przegląd Wojskowy.

Po I Wojnie Światowej powstał Związek Strzelecki. Nawiązywał do tradycji Związku Strzeleckiego z lat 1910-1914. Zrzeszał pozaszkolną, przedpoborową młodzież, głównie wiejską i rzemieślniczą. Prowadził działalność w zakresie wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego. Podlegał Ministerstwu Spraw Wojskowych. Należał do Polskich Związków Sportowych. Ściśle związany z obozem J. Piłsudskiego. Terytorialna struktura organizacyjna Związku Strzeleckiego odpowiadała wojskowo-administracyjnemu podziałowi państwa. W 1939 ZS liczył ok. 500 tys. członków, którzy w czasie kampanii wrześniowej 1939 wykonywali zadania zlecone przez władze wojskowe.

Mundury Strzeleckie Przedwojenne.

W 1991 roku reaktywowana Jednostka Strzelecka 1001 określiła się jako patriotyczne stowarzyszenie młodzieży polskiej, będącej kontynuatorem istniejącego w okresie międzywojennym Związku Strzeleckiego "Strzelec", którego Komendantem Głównym był Józef Piłsudski. Obecnie Jednostka Strzelecka 1001 w Bełchatowie prowadzi działalność bezpośrednio związaną z obronnością Państwa, co wynika z uzgodnienionego w 2015 roku z Ministrem Obrony Narodowej statutu stowarzyszenia, w myśl art. 45 ustawy z  7 kwietnia 1989r. prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855, z późn. zm.).  

J

anusz Głuchowski

Akt nadania tradycji Jednostce Strzeleckiej 1001

Od 15 czerwca 2001 roku Jednostka Strzelecka nosi imię
gen. dyw. Janusza Głuchowskiego

GEN. DYW. JANUSZ GŁUCHOWSKI (PSEUDONIM LEGIONOWY "JANUSZ")

– syn Mariana i Marii z Ziółkowskich ur. 6 sierpnia 1888 roku w majątku Bukowa w Ziemi Piotrkowskiej. W latach szkolnych, w gimnazjum w Częstochowie, należy do tajnej organizacji "Promienistych" i bierze udział w strajku szkolnym. W 1905 wstępuje do organizacji bojowej PPS i jest ranny w czasie akcji na urząd gminy w okolicach Częstochowy. W domu na ręcznej drukarni kopiuje Robotnika. Aresztowany ratuje się ucieczką i wyjeżdża do Belgii, gdzie studiuje na Politechnice w Leodium. W 1909 zakłada w Leodium oddział Związku Walki Czynnej i z czasem zostaje zastępcą dowódcy Związku Strzeleckiego na Belgię. W 1912 kończy oficerską szkołę Związku .Strzeleckiego w Stróży pod Krakowem, uzyskując stopień oficera Związku i odznakę "Parasol". W 1914 roku jest zastępcą Beliny w patrolu: Siódemki", który 2 sierpnia 1914, jako pierwszy przekracza kordon zaboru rosyjskiego. Następnie w 1 Pułku Ułanów Legionowych dowodzi kolejno szwadronem, dywizjonem, a wreszcie jest ostatnim dowódcą pułku.

Po kryzysie przysięgowym w 1917 roku jest internowany w Beniaminowie, a następnie więziony w Niemczech w twierdzy Werl. Po uwolnieniu w październiku 1918 roku, w pierwszych dniach listopada, tworzy w Lublinie i Kraśniku, 3 Pułk Ułanów, następnie przemianowany na 7 Pułk Ułanów Lubelskich, którym jako major, dowodzi w zwycięskich bitwach pod Słonimem, Lipniszkami, Berdówką, Chochłem, Gródkiem, Wilją, Wiazyniem, Kamieniem, Dźwiną, Dereguszczem, aż do lipca 1920 roku, gdy obejmuje dowództwo 1 Brygady Kawalerii z którą odnosi sukcesy w Małopolsce Wschodniej i na Wołyniu, wśród nich w sławnej bitwie pod Zasławiem. Następnie jest dowódcą 4 Dywizji Kawalerii.

1 stycznia 1927 zostaje awansowany na generała brygady. Jest kolejno Komendantem Centrum Wyższych Studiów Wojskowych, Dowódcą OK. X Przemyśl i I Wiceministrem Spraw Wojskowych, na którym to stanowisku we Wrześniu 1939 wydaje, między innymi, rozkaz utworzenia dowództwa obrony Warszawy z gen. Czumą na czele, oraz rozkaz ewakuacji nad granicę rumuńską wszystkich lotników nie będących w pierwszej linii.

Po wydostaniu się z obozu internowanych w Rumunii, przedostaje się na Środkowy Wschód, skąd w styczniu 1941 zostaje powołany do Londynu, gdzie 21 marca 1941 zostaje generałem do zleceń Naczelnego Wodza. W październiku 1941 obejmuje dowództwo Brygady Szkolnej w Szkocji. We wrześniu 1943 roku zostaje mianowany dowódcą Jednostek Wojska w Wielkiej Brytanii. Z wyjątkiem Samodzielnej Brygady Spadochronowej, której zależność jest jedynie gospodarcza, podlegają mu wszystkie oddziały wojska polskiego znajdujące się na terenie Wielkiej Brytanii, włącznie z 1 Korpusem, w którego skład do czasu inwazji wchodzi 1 Dywizja Pancerna. 1 czerwca 1945 awansowany jest na generała dywizji.

Na emigracji jest jednym z twórców, a z czasem aż do śmierci, prezesem Instytutu Józefa Piłsudskiego. Jest też do ostatnich chwil życia prezesem Koła 1 Pułku Ułanów Legionów Polskich Beliny, prezesem Koła 7 Pułku Ułanów Lubelskich, prezesem honorowym Koła 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich oraz od 1951 roku Inspektorem Wyszkolenia Brygadowego Koła Młodych "Pogoń". Zmarł w Londynie 11 czerwca 1964 roku. Pochowany jest na Old Brompton Cemetary (grób znajduje się blisko kaplicy, przy samej galerii po wschodniej stronie głównej alei). Odznaczenia: Virtuti Militari, Polonia Restituta 3 kl., Krzyż Niepodległości z Mieczami, trzykrotny Krzyż Walecznych, Złoty Krzyż Zasługi oraz ordery zagraniczne Komandoria Légion, d'Honneur (Francja); CB (Wielka Brytania); Komandoria Lacoplesis (Łotwa); Komandoria Steeaua României (Rumunia).

JÓZEF PIŁSUDSKI

– Urodzony 5 grudnia 1867 w Zułowie w powiecie święciańskim na Wileńszczyźnie w rodzinie  szlacheckiej. Wychowany tradycjach patriotycznych.  W młodości związał się z ruchem socjalistycznym, w 1887 aresztowany i na pięć lat zesłany na Syberię  pod zarzutem udziału w zamachu na cara Aleksandra  III.  Po powrocie z zesłania wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej; od 1894 członek Centralnej Komisji Rewizyjnej partii i redaktor naczelny "Robotnika". Aresztowany w roku 1900 zbiegł ze szpitala w Petersburgu. Od 1902 przebywał w Galicji, głównie  w Krakowie. W 1904 po wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej wyjechał do Japonii, gdzie starał się o poparcie dla akcji antyrosyjskich w Polsce. Od 1906 był przywódcą powstałej w wyniku rozłamu PPS-Frakcja Rewolucyjna; inspirator oraz przywódców ruchu strzeleckiego; komendant główny Związku Walki Czynnej. Po wybuchu I wojny światowej skierował na Kielce (12 VII 1914) tzw. kadrową kompanię strzelców; następnie został komendantem 1 Brygady Legionów.

Po akcie 5 listopada został członkiem Tymczasowej Rady Stanu; w roku 1917 zainicjował rozbudowę Polskiej Organizacji Wojskowej. Aresztowany przez Niemców 22 VII 1917 został osadzony w twierdzy Magdeburskiej. Po zwolnieniu 10 XI 1918  przybył do Warszawy, gdzie Rada Regencyjna przekazała mu władzę wojskową, a 14 XI 1918 władzę zwierzchnią nad krajem. 22 listopada został Tymczasowym Naczelnikiem Państwa, był jednym z głównych organizatorów państwa polskiego. 20 II 1919 tytuł Naczelnika Państwa przyznał mu sejm RP, w marcu 1920 został mianowany Marszałkiem Polski, odegrał znaczna rolę w czasie wojny polsko-bolszewickiej (1920). Po objęciu rządów przez premiera Wincentego Witosa wycofał się formalnie z życia politycznego i osiadł w Sulejówku pod Warszawą, rozwijając ożywioną działalność publicystyczną i pisarską. W maju 1926 dokonał zamachu wojskowego, praktycznie do śmierci sprawował władzę autorytarną; w roku 1930 rozwiązał sejm, wobec posłów opozycji stosując represje.

Zmarł 12 maja 1935 w Warszawie po długotrwałej chorobie; pochowany został  na Wawelu, jego serce spoczęło w grobie matki na cmentarzu w Wilnie.